İHRACATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ

• PEŞİN ÖDEME
• AÇIK HESAP YÖNTEMİ
• KONSİNYASYON
• MAL MUKABİLİ ÖDEME
• VESAİK MUKABİLİ ÖDEME
• AKRETİDİF

1- PEŞİN ÖDEME (CASH IN ADVANCE-CASH BEFORE DELIVERY)

      İthalatçının malı henüz almadan mal bedelini ödemesidir.

      Genellikle birbirini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcılar arasında gerçekleşir.

      İhracatçı açısından en uygun ödeme yöntemidir.

      Satıcının riski yoktur.

      Risk alıcı (İthalatçı) üzerindedir.

      Malların sevki geciktiğinde alıcı paranın kendisinde beklemesi ile kazanabileceği faiz gelirinden mahrum kalacaktır.

      İhracatçı açısından peşin ödeme,ihraç mallarını üretmek,hazırlamak,sevk etmek için bir ön finansman sağlar.

      Alıcı açısından peşin ödemenin avantajı ise peşin ödeme iskontolarının yüksekliğidir.

2- AÇIK HESAP YÖNTEMİ ( OPEN ACCOUNT)

      Açık hesap (cari hesap) yöntemi peşin ödeme yönteminin tersidir.

      İhracatçı malını,bedelini almaksızın peşinen gönderir.Mal bedelinin ne zaman ödeneceği belirsizdir.

      İthalatçı açısından en ideal yöntemdir.

      İthalatçı bazen malları iç piyasasında sattıktan sonra malın bedelini yollayabilir.

      Satıcının riski sınırsızdır,alıcının riski yoktur.

      Birbirini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcılar arasında gelişmiş,döviz kontrolleri  minimize edilmiş veya kaldırılmış piyasalarda uygundur.

      Şirketlerin yurt dışı acenta ve şubelerine yaptıkları satışlarda tercih edilir.

3- KONSİNYASYON VE MÜŞTEREK HESAP(CONSIGNMENTS –JOINT ACCOUNT)

      İleri bir tarihte satılmak üzere dış alıcılara,komisyonculara ya da dış ülkelerdeki şube ve temsilciliklere emaneten mal gönderilmesidir.

      Satılmak üzere gönderilen malları teslim alan ilgili kişi veya kuruluşlar malı rayiç değerinden satarlar.( komisyon vb. giderleri satış gelirinden düşerek kalan tutarı yetkili banka aracılığı ile döviz cinsinden ihracatçıya yollarlar.

      Satışta kesinlik olmaması nedeniyle risk ihracatçıya aittir.

      Konsinye satışların riski nedeniyle,bu satışları kısmen garanti altına alan diğer bir satış şekli de uygulanabilir müşterek hesap:

      Bu şekilde yapılan konsinye satışta,konsinyatör tarafından ihracatçıya asgari bir satış fiyatı garanti edilmektedir.

      Bu fiyatla satış fiyatı arasındaki farkın giderler düşüldükten sonra kalan kısmı ihracatçı ile alıcı (konsinyatör) arasında paylaşılır.

4- MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS)

      İhracatçı herhangi bir ödeme yapılmadan veya bir poliçe tanzim etmeden malları ithalatçıya gönderir.

      Mal bedeli sözleşmede belirlenen ileriki bir tarihte veya mallar satıldıktan sonra ödenir.

      Risk ihracatçı üzerindedir.

      İthalatçının çok iyi tanıması ona güvenilmesi veya bir banka garantisi ile güvence sağlanması gerekir.

5- VESAİK MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST DOCUMENTS-DOCUMENTARY COLLECTION)

      Ticari işlemlerde tahsile verilecek iki tür vesika vardır.1) Kıymetli evraklar 2)Ticari evraklar.

      Kıymetli Evrak:poliçe,çek,senet,ödeme makbuzu vb. evraklar

      Ticari Evrak:fatura,malların sevk belgeleri vb. evrak

      İhracatçı malları göndererek ithalatçı üzerine bir poliçe çekerek sevk ettiği mallara ait belgeleri buna ekler.Bu vesikalı poliçeyi kendi bankasının aracılığı ile ithalatçının bankasına gönderir.

     Satıcının bankaya vereceği tahsil emrinde,malın teslim alınmasını sağlayacak belgeler ya “görüldüğünde ödenmesi” yada “poliçenin kabul edilmesi” karşılığında ödenir.

     Poliçe “görüldüğünde ödemeli” ise, sevk belgeleri ithalatçıya ancak ödemeyi yaptığı takdirde teslim edilir.İthalatçı ilgili belgeleri nakliye firmasına ibraz ettiğinde malları çekebilir.

     “ticari kabul” ise belgeler alıcıya,adına çekilen  poliçedeki bedeli ödeyeceğine dair kabul alındıktan sonra teslim edilir.Alıcı poliçenin  arkasına “kabul edilmiştir” yazarak,imzalar.Muhabir banka bunu saklayarak vadesi geldiğinde tahsil eder.

     İthalatçı tarafından kabul edilmiş bir poliçe açıkça bir borcun hukuki delilidir.Ödenmemesi durumunda  ithalatçı açısından uluslararası piyasada itibar kaybıdır.

     İhracatçı ödememe riskine karşı bir bankanın garanti (aval) vermesini talep edebilir.

6- AKREDİTİF (LETTER OF CREDIT L/C)

      Akreditif ithalatçının talebine dayanarak bir banka tarafından ihracatçıya verilen,belirli şartların yerine getirilmesi koşuluyla sattığı mal ve hizmetlerin bedelini ödeyeceğini garanti eden bir taahhüttür.

      Bu şartlar genelde malların sevk edildiğini gösteren vesaikin ibrazıdır.

      Akreditif ithalatçının bankası tarafından açılır.

      Akreditif koşulları küşat mektubu adı verilen bir belge ile ihracatçının bankasına bildirilir.

      İhracatçı sevkiyatı yapıp,akreditifte belirtilen koşulları yerine getirerek,vesaiki bankaya ibraz ettiğinde mal bedelini tahsil eder.

7- AKREDİTİF TÜRLERİ

      Kabili Rücu (Cayılabilir) Akreditif

      Gayri Kabili Rücu (Cayılamaz) Akreditif

      Teyitsiz Akreditif

      Teyitli Akreditif

      Rotatif (Döner) Akreditif

      Kırmızı Şartlı Akreditif

      Yeşil Şartlı Akreditif

      Karşılıklı Akreditif

      Devredilebilir Akreditif

      Garanti Akreditifi

7.1-KABİLİ RÜCU (CAYILABİLİR) AKREDİTİF (REVOCABLE L/C)

      Amir banka,ihracatçının nam ve hesabına açtığı krediyi her an kendi isteğiyle iptal edebilir.

      Mal bedelinin ödeneceğine dair yapılan fakat alıcı için kesin olmayan bir taahhüt söz konusudur.

      Bu tür akreditif satıcı açısından güvenceli değildir.

      İptal mektubu satıcının eline geçmeden satıcı akreditif şartlarına uygun olarak yüklemeyi yapar ve vesaiki bankaya ibraz ederse banka akreditif bedelini ödemek durumundadır.

7.2) GAYRİ KABİLİ RÜCU (CAYILAMAZ) AKREDİTİF (IRRECOVABLE L/C)

      Akreditifin tüm tarafların onayı olmadan,süresinden önce geri alınması,bozulması,iptali mümkün değildir.

      Gerekli şartlar yerine getirildiği takdirde akreditif bedelinin amir bankaca ödeneceği taahhüt edilmiştir.

      Satıcı açısından güvencelidir.

      Akreditif koşullarında bu ayırım belirtilmemişse,akreditif kabili rücu kabul edilir.

7.3) TEYİTSİZ AKREDİTİF (UNCONFIRMED L/C)

      İhracatçının ülkesinden bulunan lehtar bankası,amir bankanın ödeme taahhüdünü teyit etmeksizin,lehine bir akreditif açıldığını ihracatçıya bildirir.

      Akreditifle ilgili herhangi bir taahhütte bulunmaz.

      İhbar ettiği akreditifin gerçekliğini ve doğruluğunu kontrol etmek dışında bir sorumluluğu yoktur.

7.4) TEYİTLİ AKREDİTİF (CONFIRMED L/C)

      Muhabir banka da akreditifi “teyit” ederek,malın bedelinin ödeneceği konusunda ek bir teminat vermektedir.

      Bu durumda ihracatçı,yurt dışındaki bankasının yanında kendi bankasının da taahhüdünü sağlamış olur.

      Bir bankanın teyidini ekleyerek akreditifi lehtara ihbar etmesi,akreditifi açan bankanın bütün sorumluluklarının,lehtar banka tarafından da üstlenilmesi anlamına gelir.

      Bu akreditif açan bankanın teyit banka tarafından kredilendirilmesi demektir.

      Bankalar genellikle her akreditif için ayrı bir kredi tesis etmeksizin,bunu birbirlerine açtıkları kredi tesisi çerçevesinde değerlendirirler.

7.5) ROTATİF (DÖNEN) AKREDİTİF (REVOLVING L/C)

      Bir kısmı veya tamamı kullanıldıkça,ek bir değişiklik talimatına gerek kalmaksızın aynı şartlarla veya aynı tutar için otomatik olarak yenilenen bir akreditiftir.

      Bu akreditifte yapılacak ödemeler için bir sınır belirlememesi,gerek alıcıyı gerek akreditifi açan bankayı büyük sorumluluk altına sokacağından rotatif akreditif meblağ veya süre ile sınırlandırılabilir.

      Meblağa bağlı olarak açılan rotatif akreditifte meblağ global bir vade içerisinde kullanıldıkça döner.Yükümlülüğü sınırlamak için toplam meblağın belirlenmesi gerekir.

      Süreye bağlı olarak açılan rotatif akreditiflerde,akreditif açılırken bir süre belirlenir.Bu süre içinde kaç kez yükleme yapılacağı ve her bir yükleme için ne kadarlık ödeme yapılacağı saptanır.

      Toplam bir tutar üzerinden açılıp partiler halinde yüklemelere ve kullanımlara olanak veren akreditifler rotatif değildir.Bu akreditifler bir parti malın belirtilen süre içinde gönderilmemesi halinde (rotatif akreditiften farklı olarak) akreditif hükmünden düşer ve diğer parti malların o akreditife dayanılarak gönderilmesi mümkün değildir.

7.6) KIRMIZI ŞARTLI AKREDİTİF ( RED CLAUSE L/C)

      Malların gönderilmesinden önce lehtara,ihraç edeceği malların satın alınmasında,gerekiyorsa işlenmesinde,ambalajlanmasında,sevk mahalline gönderilmesinde ve nakliye vasıtası gelinceye kadar depolanmasında kullanılmak üzere,avans verilmesini veya peşin ödeme yapılmasını mümkün kılan akreditiftir.

      Avans veya peşin ödeme koşulu akreditifin üzerine kırmızı ile yazıldığı için bu isim verilmiştir.

      Alıcı ve satıcıların birbirlerini iyi tanıdıkları,lehtarın güvenilir bir firma olduğu,veya alıcının malı temin edeceği ülkede şube veya temsilcisinin bulunduğu hallerde uygulanmaktadır.

7.7) YEŞİL ŞARTLI AKREDİTİF (GREEN CLAUSE L/C)

      Kırmızı şartlı akreditife benzer şekilde satıcıya peşin ödeme yapılma olanağı verir.

      Ancak bu tür akreditifte peşin ödeme veya avans,malların depolandığını gösteren ve banka adına düzenlenmiş veya bankaya devredilmiş bulunan bir depo makbuzu karşılığında yapılır.

      Böylece banka ithalatçının riskini bir ölçüde azaltmaktadır.Fakat yine de risk tamamen ortadan kalkmaz ve nihai sorumluluk alıcı  üzerindedir.

      Peşin ödemeyi yapan banka lehtarın malları göndermemesi veya akreditif şartlarına uygun vesaiki ibraz etmemesi durumunda peşin ödediği parayı faizi ile birlikte amir bankadan istemek hakkına sahiptir.Amir banka da bu parayı akreditif amirinden alabilecektir.

7.8) KARŞILIKLI AKREDİTİF (BACK TO BACK L/C)

      Transit ticarette aracı vasıtasıyla yapılan satışlarda kullanılır.

      Transit ticarette alıcı firma,hem ithalatçı hem de ihracatçı konumundadır.

      Aracı firma satış yapacağı ülkede lehine açılmış bulunan akreditifi temin göstererek,kendisinin ithalat yapacağı ülke (firma) lehine bir akreditif açabilir.Orijinal akreditif yanında açılan bu ikinci akreditife karşılık göstermek suretiyle açıldığı için “karşılıklı akreditif” denir.

      Karşılıklı akreditifle,orijinal akreditif tamamen bağımsız iki ayrı akreditif olup,aynı iş ilişkisinin birer parçasıdır.

      Orijinal akreditifin lehtarı pozisyonundaki satıcı,karşılıklı akreditifin amiridir.

      Onun açısından orijinal akreditif bir ihracat akreditifi,karşılıklı akreditif ithalat akreditifidir.

      Karşılıklı akreditifte ikincinin vadesi birinci akreditiften kısa olmalı

      Her iki akreditifin koşulları birbiri ile uyumlu olmalıdır.

7.9)DEVREDİLEBİLİR AKREDİTİF (TRANSFERABLE L/C)

      Kredi şartları değiştirilmeksizin lehtar tarafından akreditiften doğan hak ve yükümlülüklerin,ikinci bir lehtara devredilebilmesine olanak sağlayan bir akreditif türüdür.

      Alıcı tarafından,açtırdığı akreditifin konusu olan malların lehtardan başka bir firma tarafından gönderilmesine olanak vermek üzere “devir edilebilir olduğuna “dair kayıt koydurması durumunda akreditif lehtarı tarafından başkasına devredilebilir.

      Devredilebilir akreditif yalnız bir kere devredilebilir.

      Devir ilk akreditif talimatındaki esas ve şartlara uygun yapılır.

      Akreditif tutarı,vadesi,malın fiyatı,belgelerin ibraz ve malların yüklenme süresi üzerinde kısaltma yapmak,sigorta prim oranında ise uzatma yapmak mümkündür.

      Lehine devir yapılan ikinci lehtar hakların başkasına devredemez.

      Akreditifin başkasına devredilebilmesi için gayri kabili rücu olması ve üzerinde devredilebilir (transferable) yazılması gerekir.

7.10) GARANTİ AKREDİTİFİ ( STAND - BY L/C)

      Bir tür garanti mektubu niteliğindedir.                                                                                            

      Bir mal alım satımı ile ilgili olmayıp,bir hizmetin yerine getirilmesini garanti altına almak için oluşturulur.

      Şekil açısından diğerlerine benzemekle birlikte kapsam yönünden farklıdır.

      Diğer akreditif türlerinde belli bir taahhüdün yerine getirilmesi sonucunda ödeme yapıldığı halde,garanti akreditifinde,akreditif amirinin yapmayı taahhüt ettiği iş yerine getirmemesi durumunda ödeme yapılır.

      Bu tür akreditifte;

      Yabancı bir ülkeye mal satmak üzere ihaleye giren satıcının satış sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde alıcıya,

      Yabancı bir ülkede taahhüt işine giren bir firmanın işveren ile yaptığı sözleşme veya ihale koşullarına uymaması halinde işverene,

      Yabancı bir ülkeden kredi alan bir firmanın borcunu vadesinde ödememesi halinde kredi verene ödemeyi kabul ettiği tazminat bedelinin ödenmesi akreditifi açan banka tarafından garanti edilir.

KAYNAKÇA

http://www.deu.edu.tr/userweb/dilek.seymen/dosyalar/odeme%20yontemleri.pdf                                                                                                       

Ø     http://www.deu.edu.tr/userweb/dilek.seymen/dosyalar/odeme%20yontemleri.pdf

Ø     http://www.ekodialog.com/uluslararasi_ekonomi/dis-ticarette-odeme-sekilleri.html

Ø     http://www.orgtr.org/tr/ihracatta-odeme-sekillri

Ø     http://www.abigem.org/appmanager/tr/portal?_nfpb=true&_pageLabel=pageKobiUluslararasi&nodeName=KobiUluslararasi_07

Ø     http://www.atonet.org.tr/yeni/index.php?p=655

Ø     http://www.ayman.com.tr/dosyalar/dis_ticarette_odeme_sekilleri.pdf